Op donderdag 25 september vond in Utrecht een drukbezochte netwerkbijeenkomst plaats van NOVEX Provincies. Ruim 50 deelnemers van provincies, kennispartners zoals het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het College van Rijksadviseurs (CRa), adviesbureau Berenschot en het Rijk, kwamen samen om terug te blikken én vooruit te kijken op de samenwerking in de NOVEX-spoor provincies.
Eerste generatie Ruimtelijke Arrangementen bestuurlijk vastgesteld
In juni 2025 werd de eerste generatie Ruimtelijke Arrangementen bestuurlijk vastgesteld tijdens de Bestuurlijke Overleggen Leefomgeving tussen het Rijk en de provincies. Een ruimtelijk arrangement bestaat uit wederkerige bestuurlijke afspraken die de ruimtelijke vertaling van nationale en regionale maatschappelijke opgaven tussen Rijk en provincie vormgeven.
Evaluatie en analyse: eerste inzichten gedeeld
Adviesbureau Berenschot gaf een eerste inkijkje in de lopende evaluatie van de doelmatigheid en doeltreffendheid van de ruimtelijke arrangementen, evenals de interbestuurlijke samenwerking binnen het NOVEX-spoor Provincies. Aantal aandachtspunten wat meegegeven wordt, is een scherpere afbakening en onderscheid tussen NOVEX-gebieden en Ruimtelijke Arrangementen, inclusief hun samenhang. En nadruk op waar het RA over gaat: keuzes maken versus uitvoering, integrale versus enkelvoudige opgaven, en nader invullen van het begrip wederkerigheid.
Aansluitend presenteerden PBL en CRa een inhoudelijke analyse van deze eerste generatie arrangementen, waarbij onder meer werd ingegaan op de bijdrage van de arrangementen aan de ruimtelijke verbouwing van Nederland. Grote opgaven zoals defensie, woningbouw, water en bodem verdienen meer focus, met nadruk op samenhang met NOVEX-gebieden.
Solide basis voor samenwerking en vervolgafspraken
PBL en CRa constateren dat de NOVEX samenwerking in opbouw is en de concreetheid en scherpte van afspraken in deze eerste generatie van Ruimtelijk Arrangementen niet optimaal zijn. PBL geeft de Ruimtelijke Arrangementen vooralsnog ‘’een zes’’. Tegelijkertijd zien zij dat het Rijk en provincies afspraken hebben gemaakt in de arrangementen over relevante en belangrijke onderwerpen voor de ruimtelijke verbouwing van Nederland. De Ruimtelijke Arrangementen hebben daarmee een goede basis gelegd voor hernieuwd en structureel contact tussen het Rijk en de provincies binnen ruimtelijke ordening. Binnen de arrangementen zijn vervolgafspraken gemaakt over thema’s die terugkomen in de Ontwerp-Nota Ruimte en provinciale omgevingsvisies. Hiermee vormt het arrangement een goed instrument om in de komende jaren nationaal en provinciaal omgevingsbeleid integraal te verbinden, door middel van gezamenlijke afwegingen en stapeling van opgaven per gebied.
Het gebruik van ontwerpend onderzoek en kaartmateriaal werden genoemd als waardevolle middelen om de ruimtelijke vertaling van afspraken in het Ruimtelijk Arrangement verder te verdiepen.
Afsluitende dankwoord
De bijeenkomst werd afgesloten door Adrian Los, directeur Ruimtelijke Ontwikkeling bij het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, die alle betrokkenen bedankte voor hun inzet bij de eerste generatie Ruimtelijke Arrangementen. Adrian vertelt: “Het proces heeft ons allemaal veel gekost. We hebben een “zes met stress”. Dat is ook de reden dat we ons gezamenlijke proces laten evalueren door Berenschot. We willen het beter en effectiever doen en ik zie dat dat dat voor alle betrokken partijen geldt. De ruimtelijke vraagstukken waar we samen aan werken zijn er ook belangrijk genoeg voor. De nieuwe ontwerp-Nota Ruimte gaat ons extra kaders geven voor die samenwerking."